Wygaśnięcie umowy o pracę – co warto wiedzieć?

Wygaśnięcie umowy o pracę to jedno z kluczowych zagadnień prawa pracy, które różni się od rozwiązania umowy. W praktyce oznacza ono zakończenie stosunku pracy z mocy prawa, bez konieczności podejmowania działań przez pracodawcę lub pracownika. W poniższym artykule przyjrzymy się szczegółowo, w jakich okolicznościach dochodzi do wygaśnięcia umowy o pracę, jakie są tego konsekwencje oraz jakie przepisy regulują tę kwestię.

Co to jest wygaśnięcie umowy o pracę?

Wygaśnięcie umowy o pracę różni się od jej rozwiązania przede wszystkim tym, że następuje automatycznie w wyniku określonych zdarzeń. Nie wymaga to składania oświadczeń woli przez żadną ze stron stosunku pracy. Kodeks pracy w artykułach 63-67 szczegółowo reguluje te przypadki, wskazując, kiedy i w jakich okolicznościach może dojść do wygaśnięcia umowy.

Podstawowe przypadki, w których następuje wygaśnięcie umowy o pracę, to:

• śmierć pracownika,
• śmierć pracodawcy,
• upływ 3 miesięcy nieobecności pracownika w pracy z powodu tymczasowego aresztowania.

Kiedy umowa o pracę wygasa?

Przepisy Kodeksu pracy jasno określają sytuacje, w których dochodzi do wygaśnięcia umowy o pracę. Każdy z przypadków ma swoje specyficzne uwarunkowania, które warto poznać.

Śmierć pracownika

Zgodnie z art. 63¹ Kodeksu pracy, stosunek pracy wygasa w momencie śmierci pracownika. Jest to zdarzenie, które automatycznie kończy umowę o pracę bez konieczności podejmowania dodatkowych działań przez pracodawcę. Warto zwrócić uwagę, że prawa majątkowe ze stosunku pracy, takie jak wynagrodzenie za pracę czy ekwiwalent za niewykorzystany urlop, przechodzą na małżonka i inne osoby uprawnione do renty rodzinnej.

Pracodawca w takiej sytuacji ma obowiązek:

• wydać świadectwo pracy,
• rozliczyć wynagrodzenie i świadczenia,
• wypłacić odprawę pośmiertną, której wysokość zależy od okresu zatrudnienia pracownika.

Śmierć pracodawcy

Śmierć pracodawcy również prowadzi do wygaśnięcia umowy o pracę, ale tylko w przypadku, gdy pracodawca jest osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą. W przypadku spółek, które mają osobowość prawną, śmierć jednego ze wspólników nie powoduje wygaśnięcia stosunku pracy, ponieważ podmiot prawny nadal istnieje.

Jeśli jednak działalność jest kontynuowana przez spadkobierców lub ustanowiono zarząd sukcesyjny, umowy o pracę mogą być kontynuowane zgodnie z art. 63² Kodeksu pracy.

Tymczasowe aresztowanie pracownika

Kolejnym przypadkiem jest upływ 3 miesięcy nieobecności pracownika w pracy spowodowanej tymczasowym aresztowaniem. Zgodnie z art. 66 Kodeksu pracy, umowa o pracę wygasa automatycznie po tym okresie. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy postępowanie karne zostanie umorzone lub zapadnie wyrok uniewinniający, a pracownik zgłosi chęć powrotu do pracy w ciągu 7 dni od uprawomocnienia orzeczenia.

Jakie są konsekwencje wygaśnięcia umowy o pracę?

Wygaśnięcie umowy o pracę niesie ze sobą różne konsekwencje prawne i finansowe zarówno dla pracownika, jak i pracodawcy. Należy pamiętać, że w przypadku wygaśnięcia umowy nie dochodzi do naruszenia przepisów prawa pracy, ponieważ jest to zdarzenie przewidziane w przepisach.

Pracownik, którego umowa wygasła, może ubiegać się o zasiłek dla bezrobotnych, pod warunkiem spełnienia określonych warunków, takich jak:

• zarejestrowanie się w powiatowym urzędzie pracy,
• posiadanie odpowiedniego stażu pracy,
• aktywne poszukiwanie nowego zatrudnienia.

Wygaśnięcie a rozwiązanie umowy o pracę – różnice

Choć wygaśnięcie i rozwiązanie umowy o pracę prowadzą do tego samego skutku – ustania stosunku pracy – różnią się w istotny sposób. Rozwiązanie umowy wymaga złożenia oświadczenia woli przez jedną lub obie strony, podczas gdy wygaśnięcie następuje automatycznie w wyniku zdarzeń przewidzianych w przepisach prawa.

Przykładowe tryby rozwiązania umowy o pracę to:

• na mocy porozumienia stron,
• za wypowiedzeniem,
• bez wypowiedzenia,
• z upływem czasu, na który była zawarta.

Czy można zakwestionować wygaśnięcie umowy o pracę?

Pracownik, który uważa, że wygaśnięcie jego umowy o pracę było niezgodne z prawem, ma prawo odwołać się do sądu pracy. Zgodnie z art. 67 Kodeksu pracy, sąd może orzec o przywróceniu pracownika do pracy lub przyznaniu odszkodowania, jeśli uzna, że wygaśnięcie umowy było bezprawne.

Pracownik powinien zgłosić swoje roszczenia w terminie 7 dni od dnia, w którym dowiedział się o wygaśnięciu umowy.

Podsumowanie przepisów dotyczących wygaśnięcia umowy o pracę

Wygaśnięcie umowy o pracę to szczególna forma ustania stosunku pracy, która różni się od rozwiązania umowy. Jest regulowane przez Kodeks pracy i następuje w wyniku określonych zdarzeń, takich jak śmierć pracownika lub pracodawcy czy tymczasowe aresztowanie. Warto znać swoje prawa i obowiązki w takich sytuacjach, aby móc skutecznie reagować na zmiany w zatrudnieniu.

Co warto zapamietać?:

• Wygaśnięcie umowy o pracę następuje automatycznie w wyniku określonych zdarzeń, takich jak śmierć pracownika, śmierć pracodawcy (osoba fizyczna) oraz upływ 3 miesięcy nieobecności z powodu tymczasowego aresztowania.
• Pracodawca ma obowiązek wydać świadectwo pracy, rozliczyć wynagrodzenie oraz wypłacić odprawę pośmiertną w przypadku śmierci pracownika.
• Umowa o pracę wygasa po 3 miesiącach nieobecności pracownika z powodu tymczasowego aresztowania, chyba że postępowanie karne zostanie umorzone lub pracownik zgłosi chęć powrotu do pracy w ciągu 7 dni od wyroku uniewinniającego.
• Pracownik, którego umowa wygasła, może ubiegać się o zasiłek dla bezrobotnych, pod warunkiem spełnienia określonych warunków, takich jak rejestracja w urzędzie pracy i aktywne poszukiwanie zatrudnienia.
• Pracownik ma prawo odwołać się do sądu pracy, jeśli uważa, że wygaśnięcie umowy było niezgodne z prawem, w terminie 7 dni od momentu dowiedzenia się o wygaśnięciu umowy.